Ernst Haeckel in Leerdam
‘Nou, veel plezier dan’, ik kon me niet aan de indruk
onttrekken dat die reactie op mijn aankondiging dat ik het Glasmuseum in
Leerdam ging bezoeken bepaald smalend bedoeld was. En als ik eerlijk ben viel
de tentoonstelling Een Zee van Glas me ook enigszins tegen. Bij de
affiche had ik me een mentaal beeld gevormd van nachtblauw geschilderde
vertrekken waarin sprookjesachtige glazen kwallen, plankton en ander
surrealistisch gekleurde zeewezens langs de plafonds dreven. Ongetwijfeld is
het verwezenlijken van iets dergelijks een hele toer, maar dat laat ik dan ook
altijd graag aan de betrokkenen over.
In Leerdam vond ik de sfeer van de aankondiging nog het
beste terug in het getoonde Art Nouveau-glaswerk en bij de in glas uitgevoerde
modellen van weekdieren, gemaakt voor professionele zoölogische studie. Maar
het merendeel van de recente kunststukken, sommige speciaal voor de
tentoonstelling in opdracht gegeven, stelde nogal teleur. Zeker wanneer de
deinende mangrovekwallen in het aquarium van Artis je referentiekader vormen.
Een overtrokken verwachting? Dat zou het zijn, ware het niet dat Ernst Haeckels
Kunst-Formen der Natur het expliciete uitgangspunt is voor de
tentoonstelling. Overal in de tot museum verbouwde villa waar voorheen de
directeur van de Leerdamse glasfabriek woonde, hangen gordijnen bedrukt met
manshoog opgeblazen afbeeldingen uit Haeckels befaamde platenatlas.
Want de Duitse medicus, zoöloog en Darwinist Haeckel
(1834-1919) was niet alleen een vooraanstaand geleerde maar ook een begaafd
illustrator. Hij leverde zelf de voorbeelden, schetsen en aquarellen, voor de
litho’s voor zijn Kunst-formen der Natur, voor het eerst uitgegeven in
1899. Van de honderd prenten - de meeste van zee-organismen hier en daar
afgewisseld met orchideeën, kolibri’s of antilopen - is de een nog nog mooier
dan de ander. Naar Haeckels uitgesproken wens waren zijn grillige vormen en
bizarre kleuren inderdaad een inspiratiebron voor tijdgenoten, waaronder de
architect Hendrik Berlage. Is er een mooier thema denkbaar voor een
tentoonstelling?
Bij de kassa had ik het aanbod van een zogenaamd
combinatiearrangement om naast Een Zee van Glas ook Aquazoo
Leerdam te bezichtigen - vanzelfsprekend tegen een gereduceerd tarief - zonder
nadenken afgeslagen. Om het onvoldane gevoel kwijt te raken leek het op de
terugweg toch een goed idee om die attractie alsnog aan te doen. Het aquarium
vinden was echter niet zo makkelijk als gedacht. Pas na verschillende rondes
hotsen over een zompig bouwterrein met drempels die niet zouden misstaan als
antitankversperring in de Oekraïne, bleek de nooduitgang van een jaren
zestig-verzorgingsflat toch echt te dubbelen als de ingang van Aquazoo.
Bezoek werd er duidelijk niet verwacht. De lichten werden voor ons aangedaan
door de hartelijke Mien Dobbelsteen-schoonmaakster: in een veel te lage,
aftandse kelderruimte met slordig donkerblauw gesausde muren is door
aquariumvereniging de Discus een stelsel van gangen aangelegd met tientallen
grote, zachtjes murmelende watertanks. En daar zweefden en deinden ze dan:
boosaardig gestreepte schorpioenvissen, gevleugelde adelaarsroggen, nukkig
kijkende haaien, verlegen weggedraaide zeepaardjes en clownsvissen verstopt in
kleurige anemonen. Ze knipperden nog net niet verstoord tegen het licht. Ik
stel me voor dat Ernst Haeckel net zo tevreden naar huis was gegaan als
ik.
Ernst Haeckels Kunst-formen maak deel uit van het
publieke domein en is o.a. vrij downloadbaar via http://caliban.mpipz.mpg.de/haeckel/kunstformen/
en de afbeeldingen in hogere resolutie via
http://caliban.mpiz-koeln.mpg.de/haeckel/kunstformen/liste.html
Reacties
Een reactie posten