If only: alternatieve versies van recente historie

Alternatieve versies van recente historie; het viel me op dat ik die de laatste tijd vaker tegenkwam. Met enige zelfingenomenheid, er zijn tenslotte mensen die daar riant hun brood mee verdienen, meende ik zelfs een bescheiden trend te constateren. De boeken en films die ik bedoel gaan op een enkele uitzondering na over de Tweede Wereldoorlog.

In Life after life, de vorig jaar verschenen roman van Kate Atkinson neemt het leven van de hoofdpersoon op cruciale momenten steeds opnieuw een andere loop. Met de wendingen in het leven van Ursula verandert de opkomst van het Derde Rijk ingrijpend. 

Minder mooi maar nog steeds de moeite waard las ik daarna Dominion van C.J. Sansom, eveneens uit 2013. Ook bij Sansom krijgt de Tweede Wereldoorlog een andere draai, maar volkomen averechts van Atkinsons ingenieus vertelde verhaal. Volgens eigen zeggen haalde Sansom zijn inspiratie uit een twintig jaar oudere roman, Robert Harris’ bestseller Fatherland uit 1992. Wanneer je Harris’ boek leest zie je de verfilming al voor je. In de bioscoop was Fatherland, in 1994, echter niet zo’n groot succes. En dat ondanks Rutger Hauer. Tarantino’s Inglorious Basterds was dat wel. Typisch Tarantino laat hij de complete Nazi-top bij een bioscoopbezoek opblazen. Wanneer ik het me goed herinner, het was in 2009 dat de film in de bioscoop draaide, is het daarna snel gedaan met de oorlog. 

Wat als? De meesten kennen dat gevoel in de persoonlijke sfeer, meestal in de variant van ‘had ik maar’. Daarop concentreert zich ook het enige voorbeeld van alternatieve historie dat ik de laatste tijd voorbij zag komen dat niet in het voorgaande rijtje past. In de matig beoordeelde filmkomedie About Time gebruikt een jongen zijn vermogen om in de tijd te reizen om zijn miskleunen bij het veroveren van een vriendinnetje te herstellen.

Heeft het te maken met de omvang, het spektakel of de afstand in de tijd: niet te veraf maar ook niet meer zo dichtbij? Een verklaring heb ik niet, maar het blijft frappant dat het algemene if only zich toespitst op de Tweede Wereldoorlog.